نوروبلاستوما چیست؟
سرطان زمانی شروع می شود که سلول های بدن شروع به رشد غیرقابل کنترل می کنند و سلول های طبیعی را از بین می برند. سلول‌ها تقریباً در هر قسمت از بدن می‌توانند به سرطان تبدیل شوند و سپس به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند.
نوروبلاستوما سرطانی است که در برخی از اشکال اولیه سلول های عصبی شروع می شود. (اصطلاح نورون به اعصاب اشاره دارد، در حالی که بلاستوما به سرطانی اشاره دارد که در سلول های نابالغ یا در حال رشد شروع می شود). این نوع سرطان بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال رخ می دهد.
عوامل خطر ابتلا به نوروبلاستوم
عامل خطر هر چیزی است که شانس ابتلا به بیماری مانند سرطان را افزایش دهد. انواع مختلف سرطان عوامل خطر متفاوتی دارند.
عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی مانند وزن بدن، فعالیت بدنی، رژیم غذایی و استفاده از تنباکو و الکل نقش عمده ای در بسیاری از سرطان های بزرگسالان دارند. اما این عوامل معمولاً سال ها طول می کشد تا بر خطر سرطان تأثیر بگذارند و تصور نمی شود که نقش زیادی در سرطان های دوران کودکی از جمله نوروبلاستوما داشته باشند.
هیچ عامل محیطی (مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا تشعشع در دوران بارداری مادر یا در اوایل کودکی) که شانس ابتلا به نوروبلاستوم را افزایش دهد به عنوان عامل قطعی این سرطان شناخته نشده است.
سن ابتلا
نوروبلاستوما در نوزادان و کودکان بسیار خردسال شایع بوده و در افراد بالای 10 سال بسیار نادر است.
وراثت
به نظر نمی رسد که اکثر نوروبلاستوماها عامل وراثت داشته باشند. اما در حدود 1 تا 2 درصد موارد، کودکان مبتلا به نوروبلاستوما سابقه خانوادگی آن را دارند.
داشتن نقایص مادرزادی (ناهنجاری های مادرزادی)
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که کودکان با نقص‌های مادرزادی خاص ممکن است خطر ابتلا به نوروبلاستوما را افزایش دهند. برخی از ارتباط بین نقایص مادرزادی و نوروبلاستوم ممکن است به تغییرات در ژن‌هایی که در طول رشد جنین رخ می‌دهند مرتبط باشد.
ژن ها دستورالعمل هایی در هر یک از سلول های بدن ما هستند که به آن ها می گویند که چه کاری انجام دهند. رشد جنین، که در رحم مادر اتفاق می افتد، توسط ژن هایی کنترل می شود که به سلول ها می گویند چگونه رشد و تقسیم شوند. اگر رشد و تکامل سلولی به طور طبیعی در جنین اتفاق نیفتد، می تواند منجر به نقص مادرزادی شود. تغییرات در ژن ها در طول رشد جنین ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان های دوران کودکی مانند نوروبلاستوما را افزایش دهد.
علایم و نشانه های نوروبلاستوم
نوروبلاستوم می تواند در نقاط مختلف بدن شروع شود. سلولهای نوروبلاستوما همچنین گاهی اوقات می‌توانند مواد شیمیایی به نام هورمون‌ها را آزاد کنند که می‌توانند سایر قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهند. به همین دلیل، نوروبلاستوم می تواند علائم و نشانه های مختلفی ایجاد کند.
برخی از علائم رایج تر شامل موارد زیراست:
- توده یا تورم در شکم کودک که گاهی درد ندارد.
- تورم در پاها یا در قسمت بالای سینه، گردن و صورت
- مشکلات تنفس یا بلع
- کاهش وزن
- بی اشتهایی یا شکایت از احساس سیری
- مشکلات اجابت مزاج یا ادرار کردن
- درد در استخوان
- توده ها یا برجستگی های زیر پوست که ممکن است آبی به نظر برسند
- افتادگی پلک و مردمک کوچک (ناحیه سیاه در مرکز چشم) در یک چشم
- مشکلات در حس یا حرکت قسمت هایی از بدن
- برآمدگی و یا کبودی اطراف چشم
بسته به اینکه تومور کجاست، چقدر بزرگ است، چقدر گسترش یافته است و اینکه تومور هورمون تولید می کند یا نه، علائم و نشانه ها ممکن است متفاوت باشد.
بسیاری از این علائم و نشانه ها که ذکر شد ممکن است ناشی از چیزی غیر از نوروبلاستوم باشد. با این حال، اگر کودک شما هر یک از این علائم را داشت، با پزشک خود مشورت کنید تا بتوان علت را پیدا کرد و در صورت نیاز درمان کرد.
علائم ناشی از تومور
تومورهای شکم یا لگن: یکی از شایع ترین علائم نوروبلاستوم، توده یا تورم بزرگ در شکم کودک است. ممکن است کودک تمایلی به خوردن نداشته باشد (که می تواند منجر به کاهش وزن شود). اگر کودک به اندازه کافی بزرگ شده باشد، ممکن است از احساس سیری یا درد شکم شکایت کند. اما خود توده معمولاً هنگام لمس دردناک نیست.
گاهی اوقات، تومور در شکم یا لگن می تواند سایر قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال، تومورهایی که به خون و عروق لنفاوی شکم یا لگن فشار می آورند یا به داخل آن رشد می کنند، می توانند مانع از بازگشت مایعات به قلب شوند. این گاهی اوقات می تواند منجر به تورم در پاها و در پسران، منجر به تورم بیضه شود.
در برخی موارد، فشار ناشی از یک تومور در حال رشد می‌تواند بر مثانه یا روده کودک تأثیر بگذارد، که می‌تواند باعث مشکلاتی در ادرار کردن یا اجابت مزاج شود.
تومور در قفسه سینه یا گردن: تومورهای گردن اغلب به صورت یک توده سخت و بدون درد دیده یا احساس می شوند.
اگر تومور در قفسه سینه باشد، ممکن است بر روی ورید اجوف فوقانی (ورید بزرگ در قفسه سینه که خون را از سر و گردن به قلب باز می‌گرداند) فشار بیاورد. این می تواند باعث تورم در صورت، گردن، بازوها و بالای سینه شود (گاهی اوقات با رنگ پوست مایل به قرمز). همچنین اگر بر مغز تأثیر بگذارد می تواند باعث سردرد، سرگیجه و تغییر در هوشیاری شود.
تومورهای قفسه سینه یا گردن نیز ممکن است روی گلو یا نای فشار بیاورند که می تواند باعث سرفه و مشکل در تنفس یا بلع شود.
نوروبلاستوماهایی که بر روی اعصاب خاصی در قفسه سینه یا گردن فشار می آورند، گاهی اوقات می توانند علائم دیگری مانند افتادگی پلک و مردمک کوچک (ناحیه سیاه در مرکز چشم) ایجاد کنند که بخشی از بیماری شناخته شده به عنوان سندرم هورنر است.
فشار روی سایر اعصاب نزدیک ستون فقرات نیز ممکن است بر توانایی کودک در احساس یا حرکت بازوها یا پاهای خود تأثیر بگذارد.
علائم ناشی از انتشار سرطان به سایر قسمت های بدن
بسیاری از نوروبلاستوماها تا زمان تشخیص، به غدد لنفاوی یا سایر قسمت های بدن گسترش یافته اند.
انتشار به غدد لنفاوی: غدد لنفاوی مجموعه‌ای به اندازه یک لوبیا از سلولهای ایمنی هستند که در سراسر بدن یافت می‌شوند. سرطانی که به غدد لنفاوی گسترش یافته است می تواند باعث تورم آنها شود و گاهی اوقات می توانند به صورت توده هایی در زیر پوست، به خصوص در گردن، بالای استخوان ترقوه، زیر بازو یا در کشاله ران احساس شوند. لازم به ذکر است که بزرگ شدن غدد لنفاوی در کودکان در اغلب موارد نشانه عفونت است، اما جهت اطمینان باید توسط پزشک بررسی شود.
گسترش به استخوان ها: نوروبلاستوم گاهی به استخوان ها سرایت می کند. کودکی که می تواند صحبت کند ممکن است از درد استخوان شکایت کند. درد ممکن است به قدری شدید باشد که کودک لنگ بزند یا از راه رفتن امتناع کند. اگر به استخوان‌های ستون فقرات گسترش یابد، تومورها می‌توانند بر روی نخاع فشار بیاورند و باعث ضعف، بی‌حسی یا فلج در بازوها یا پاها شوند.
انتشار به استخوان های اطراف چشم شایع است و می تواند منجر به کبودی در اطراف چشم شود یا باعث شود کره چشم کمی بیرون بیاید. سرطان ممکن است به سایر استخوان‌های جمجمه نیز سرایت کند و باعث ایجاد برجستگی در زیر پوست سر شود.
گسترش به مغز استخوان: اگر سرطان به مغز استخوان (قسمت داخلی برخی از استخوان ها، جایی که سلول های خونی جدید ساخته می شود) گسترش یابد، ممکن است کودک گلبول های قرمز، گلبول های سفید یا پلاکت های خون کافی نداشته باشد. این کمبود سلولهای خونی می‌تواند منجر به خستگی، تحریک‌پذیری، ضعف، عفونت‌های مکرر و کبودی یا خونریزی بیش از حد ناشی از بریدگی‌ها یا خراش‌های کوچک شود.
مشکلات خونریزی: به ندرت، تومورهای بزرگ می توانند شروع به تجزیه شدن کنند که منجر به از دست دادن فاکتورهای لخته شدن خون می شود. این می تواند منجر به خطر بالای خونریزی جدی شود که به عنوان یک انعقاد مصرفی شناخته می شود و می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
مرحله S (MS) 4نوروبلاستوم: یک نوع خاص از نوروبلاستوم (معروف به مرحله 4S یا مرحله MS گاهی اوقات، معمولا در چند ماه اول زندگی رخ می دهد. در این شکل خاص، نوروبلاستوما به کبد، پوست و/یا مغز استخوان (در مقادیر کم) گسترش یافته است. برآمدگی های آبی یا بنفش که شبیه زغال اخته های کوچک هستند ممکن است نشانه انتشار به پوست باشد. کبد می تواند بسیار بزرگ شود و به عنوان یک توده در سمت راست شکم احساس شود. گاهی اوقات می تواند به اندازه ای بزرگ شود که به ریه ها فشار بیاورد، که می تواند نفس کشیدن را برای کودک سخت کند. در حالی که مرحله 4S نوروبلاستوم در حال حاضر گسترش یافته است، اما بسیار قابل درمان است و اغلب به خودی خود کوچک می شود یا از بین می رود. اغلب کودکان مبتلا به این نوع نوروبلاستوما قابل درمان هستند.
درمان نوروبلاستوم
درمان نوروبلاستوما عمدتاً بر اساس این است که کودک در کدام گروه خطر قرار دارد متفاوت است. به طور کلی، کودکان کوچک‌تر با تومورهای کوچک‌تر در گروه‌های کم خطر قرار دارند، در حالی که کودکان بزرگ‌تر، کودکان مبتلا به تومورهایی که در سراسر بدن پخش شده‌اند، و کودکانی که تومورهای آنها ویژگی‌های نامطلوبی دارد. یا نسخه های اضافی از ژن MYCN دارند در گروه پرخطر قرار دارند. برخی از نوزادان مبتلا به نوروبلاستوم حتی اگر سلولهای بدخیم در سراسر بدن پخش شده اند را می توان کم خطر در نظر گرفت، به خصوص اگر تومور آنها کپی اضافی از MYCN یا سایر ویژگی های نامطلوب نداشته باشد.
درمان بیمار شامل جراحی، شیمی درمانی، MIBG، ایمونوتراپی، پیوند مغز استخوان و... می باشد که پزشک بر اساس گروه خطر و شرایط بیمار روش درمانی مناسب را انتخاب میکند.
دکتر ندا عشایری
فوق تخصص خون و سرطان کودکان
کپی مطالب، با ذکر نویسنده و لینک سایت، اخلاقی و مجاز است.
